نقش زئولیت در فراوری کودهای دامی و کمپوست سازی

كودهاي دامي مواد مغذي غنی از کربن و نیتروژن است و در صورت استفاده درست نقش مهمی در فرایندهای اساسی خاک ازجمله تامین رطوبت و تبادل عناصر غذایی مورد نیاز گیاه دارد و جزو مهمترین اصلاح كنندگان طبيعي خاك هستند. ولي متاسفانه در اثر فرايند تبخير و فعل و انفعالاتي كه در حين فرآوری کود دامی صورت مي گيرد مقدار قابل توجهي از عناصر غذائي این مواد از دسترس خارج می­شود. اتلاف انواع مواد نیتروژنی يا آمونياك از كودهاي عمل آوري نشده به قرار زير مي‌باشد:

در ضمن در صورت عدم فراوری کود دامی و مصرف نا مناسب اين دسته از كودها، مي‌تواند مشکلات اساسی برای خاک و گیاه از قبیل آلودگی­های زیستی، گسترس علف­های هرز و … ایجاد نماید.

قابلیت زئولیت در جذب رطوبت، گازها و كاتيون­ها باعث شده است كه بتواند نقش بسیار موثری در عوامل مهم مدیریت فراوری کودهای حیوانی همانند كنترل گازهای متصاعد شده، بوی نامطبوع، رطوبت توده و غلظت مواد غذايي داشته باشد. متان و اكسيد نيتروژن از جمله گازهای گلخانه اي هستند كه در طی فرايندهاي كمپوست سازي منتشر می­گردند. قابلیت زئوليت در جذب يون­هايی مانند نيترات‌ها، سولفات‌ها و هيدروژن مي تواند باعث کاهش انتشار اين گازها را در طي فرايند كمپوست سازي شود؛ و از طرف دیگر با افزایش تهویه توده جامد، باعث کاهش واكنش‌هاي بي هوازي می­شود كه طي آن متان توليد می­شود.

حفظ عناصر غذايي موجود در كود دامي و كمپوست و همچنين افزايش تهویه و تامین اکسیژن مورد نیاز برای واكنش هاي هوازي فرایند کمپوست سازی، و در نتیجه تسهیل فرایند پوسیدگی کاهش زمان مورد نیاز برای تکمیل فرایند درکنار افزایش کیفیت کمپوست حاصله از اثرات اثبات شده زئولیت در فراوری کود دامی است.

مکانسیم عمل زئولیت در فرایند فوق به این نحو است که بعد از استعمال و اختلاط با توده کود دامی، زئولیت سریعا شروع به جذب کردن آمونیوم و رطوبت موجود کرده و از طرف دیگر با افزایش تهویه و تامین عناصر معدنی مورد نیاز، فعالیت باکتری­ها را افزایش می­دهد؛ در نتیجه فرایند فرآوری توده کمپوست با سرعت بیشتری انجام شده و کیفیت محصول تولیدی نیز افزایش می­یابد. تجربه نشان داده است که با استفاده از زئولیت زمان فرآوری کود دامی از شش ماه به دو ماه کاهش و غلظت نیتروژن را به طور قابل توجهی افزایش می­یابد.

 زئوليت مي­تواند در بستر سالن­هاي پرورش دام و طیور نیز مورد استفاده  قرار گیرد. در این شرایط نیز فعل و انفعالات زئولیت با فضولات و پسماندها فواید بسیاری دارد. زئولیت می تواند با کاهش رطوبت بستر، شیوع و گسترش بيماري­ها را کنترل کند، از بوی نامطبوع محیط بکاهد و با کاهش هدر رفتن تركيبات غذايي به عنوان مثال تصعيد آمونياك، ارزش غذایی کود دامی تولید شده را افزایش دهد.

گوگرد نیز یک ماده بسیار موثر در فرایند فرآوری کود دامی  است که نقش اسیدزایی و ضدعفونی کنندگی دارد. با افزودن گوگرد معدنی به توده کود دامی تازه، واکنش­های یون سولفات باعث تولید محصولاتی می­شود که نقش موثری در از بین رفتن آفات، انگل­ها، قارچ­ها و لارو حشرات دارند. همچین حضور یون سولفات در گوگرد معدنی باعث کاهش pH می­شود که از هدر رفت نیتروژن به فرم گاز آمونیاک جلوگیری به عمل می­آید.  در نهایت با افزودن گوگرد معدنی به کود دامی، عنصر پر مصرف گوگرد و نیتروژن در محصول تولیدی افزایش و pH کاهش می­یابد.  

در جدول زیر مقادیر کاربرد زئولیت و گوگرد در پوساندن کود دامی و کمپوستینگ و اثرات حاصل از افزودن هریک آمده است.